Shringara-manjari Katha (translation and notes)
by Kumari Kalpalata K. Munshi | 1959 | 99,373 words
An English translation of the Shringara-manjari Katha by Bhojadeva. This detailed study includes four sections. The Introduction outlines the manuscript's unique features and provides a content analysis. The second section contains the Sanskrit text complemented by an index of proper names. The third section offers an English translation excluding ...
Section 4 - kathanayika-varnanam
[ kathanayikavarnanam ] asti ca tasya rajnah sakalajanamanoharirupasampadadhidevatevayatanamekam makara- to [:], saundaryanirjitatridasasundarisaundaryasampattih, satatamullasato vadanacandramasah pari- sphurat kantija " lena pratihata prasara magratastimira nikaramiva pascannibhrtanilinam kesapasa- mudvahanti, astamicandrasakalanukarina lalataphalakena malayajarasanimmitamatanuvrti visesa kammayatanasavamsadandamananathiyastribhuvanavijayina ramaniyakenarjitam " sitatapatra- miva ca dadhana, snigdhanjanasyamale tarunajanalocanalibhiranavaratamupasyamanakataksa- 1 atra sodasa ( 16 ) amkamkitasya patrasyottararddhasya trutitatvadimanyeva vakyani paripathyante | 2 sovisah | 3 . sakirtira | 4 atra saptadasa ( 17 ) amkamkitasya patrasyottarabhaga eva praptah | 5 tasminnimanyeva vakyani paripathyante 6 spamdasana | 7 silocaya | 8 kathitumarabhata | 9 sphuratya | 10 visesanam | 11 kestarjitam |
(4) sribhojadevaviracita 11 kusumastabake janitagurumadanaphalatayeva kincida 'na "taprante bhrulate vibhrana, antah sancarat ' taralamadhukarena vikasitasarojayu galeneva " [ F. 18. A] nayanayugalena virajamana, kalankamapakartu dvidhakrtena sasimandaleneva kapolaphalakadvayena dyotamana, sirisakusuma - sukumarena tarunajanaharinagrahananipunena madanavyadhavagurapaseneva sravanapasadvandve na rocamana, isadunnatagrena makaradhvajavinakonanukarina nasavamsena bhrajamana, rativallipallavena ragasagarapravalagranthina pa " kavimbi phalapatalena dasanacchadenodbha- samana, rekhatraya virajina kambuneva kalakhanena, madanadrumakandaleneva komalena kantha- kandalena, kamaniyatamakalayanti, kramapaciyamanavrttataya strigdhamamsalataya cati- manorame mrnalabhrantya sphuritamasrnanakhamayukha manjarike " sarasrenibhyam vikacaraktotpala- bhyamiva hastabhyamasrite komalataya samupahasitabisalate bahulate dadhana, isannimanacu- cukeno [F. 18. B ] tungena suvrtta prthulena ratisukha nidhana kalasayugaleneva stanayugalena sobhamana, mimamsakuvicarenevatiduruhenatyuttungastanabharantaritataya sakalajane "sprha- niyam drstivisayamaprapnuvateva krsatamagatena krsenapi svikrtavalina tanunapyuttunga- payodhara bharadharanaksamena madhyagatenapyupari tisthata sarvvaramaniyanam madhyabhagenalankrta, makaradhvajagandhasindhurasya kridamajjanahrdeneva gambhirena nabhimandalena bhusitamadhyabhaga, stanakumbha " salino yauvanamatangajasya vigalitaya madalekhayeva smaradhanurlatajivayeva parasparaupamyadanarthamiva romarajya vibhaktatanumadhya ", ratikridaparvataratna silamiva visalam madanakarino viharanasthalimiva nitambasthalim kalayanti, viparitopahitakanaka- kadali " kandanukarina durdamamadana dvipalanastambhadvayasodarenoruyugalena praptaparabhaga, vrttanupurvabhyamanati saralabhyam komalataya vijitakadalikandalava [ F. 19. A ] nyabhyam janghabhyamudbhasa " mana, vadanendukantinirjitasaroja karairupayanikrtabhyam saro- rudabhyamiva caranabhyamadhikajanitasobha, suvrttaya " tyarthamujvalaya samastavayavaloka- nartha kandarpasya darpanamalayeva "nakhasrenyalankrtacaranayugala, sarvangani paripurva kanticcha- ladbahih " prasrtena lavanyena sevakajaneneva paritah sadaiva parivarita, ayatasya manmathara- thasyeva vadanacandramaso rathacaranayugalamiva marakata "manikundaladvitayam dharayanti, kapola- sthalijanmanah patralatayah pracuralavanyasalilasekairmadanajvaradavathuvyathakadarthitanam kami- janaha "sam visramarthamiva cchayamanudivasamabhivarddhayanti, madananarapateh samrajyabhisekaya stanakalasa patinimatyacchavi [sa]dam sudhasaliladhara " miva svasaubhagyayasah patakamiva ratinidhanastanakalasaraksino madana bhujagasya nirmokapattikamiva haralatamurasi kalayanti, makarala [ F. 19. B] cha [ atradarsa 20 ankankitam patram vinastam ] 1 kincidonata | 2 'prate | 3 ' sacasta ' | 4 jugale ' | 5 'mayakartu | 6 marakata ' | 7 'bimbo ' | 8 suvrta | 9 javasprha | 10 vrttanumarthabhya ' | 11 mutramamana | 12 malanyeva |
12 . srngaramanjarikatha (1). � yati | ratimapi paribhavatya ninditaih samsrjyate | madhuramapi udattam ca bhasate | prahasye'pi smeramukheva bhavati | aslilam pariharatyanatina sila | araktapi ranjayati [raktam1 ] | asaktapi sanjayati sakte | sviyarupatirekapahastitarupasampadatmanamavamanyamana bhagavati srirapi kama " lavanavasa mangicakara | ya ca vikasitavadanaravindasundarinayana- nilotpalabhirama, mrdubhujalatabhimrnalopasobhini " nividottungastanacakravakamithuna gambhiranabhirandhravartasalini, vilasatrivalitaranga, madanakarino viharanarthe mayareva (1) lavanyasarasi, srngararasanirbhara ' nimmita bhagavata prajapatina | ya ca haravigrahe viphalatamatmano'stranamalokya tribhuvanavija " yarthamaparamiva jaitramastramutpaditam bhagavata makaraketuna | (0) sa ca aparusa vese, avyapadesya desabhasasu, agramya gosthisu, prakrsto- " F. 21. A ] bhayacatuhsastijnane, vicaksana kamasutradivicaresu, pragalbha prasnottarahe- likadiprabhedesu, kautukini vakovakye, labdhalaksya la "sye, asama samasyasu, prabuddha prabandhanibandhanesu, bhavya kavyakarane, prathama gathagrathane, kutuhalini kridasu, alolupa pane, parajukhi vyasanasangesu, antarmukhi kavyarthabhavanasu, avakra vauktisu, anavagita gite, mukhya murajavadyesu, atuccha tyage, avikatthana lobhe, " saprapanca vipancinatyesu | (2) (6) yasyascaranakamalabhyam sakasadiva gativilasitani rajahamsaih, uruyugadiva krama- pacayamasrnatamr " dusparsatadayo rambhastambhaih, nitambavimbadiva prthulatadhivasah ksiti- dharasthalibhih, nabhimandaladiva gambhirata hadaih, valitrayasanathanmadhya pradesadiva taranga- bhiramata nimnagabhih, romarajyah kamaniyata smaradhanurgunena, stanayugaladivatinivida- sangaticakravakamithunaih, [ F. 21. B] bahulatabhyam sukumarata mrnalibhih, kara- kamalabhyam ramaniyakamasokapallavaih, kanthakandalad rajitrayasannivesabhiramata kambubhih, adha " rapallavad nisargasonimotkarso vidrumagranthibhih kapolaphalakad amalakantih kanakaketakidalaih, nayanayugalat taralata mrgilocanaih, dhavalata pundarikakhandaih, tiksnata ketakacchadaih, saralata sajjanaih, kalima madhukaribhih, bhrulatayugalat kutilima candralekhaya, sravanabhyam samsthanacaruta smaradhanurjyapasadvayena, nasikavamsad akrrti ( ti 1 ) kamaniyata mogdhayah ( 3 ) [ u ]buddhapatalaprasunaih, lalataphalakada- kararamaniyakama rudhagunena smaradhanusa, kesapasad janamanomohakatvam barhikalapaih, vadanamandaladakhanditakantita jananayanaharitvam ca ra [ F. 22. A ]kasasankena, bacaso madhurya pikavadhubhih sarvangebhyo lavanima rumakarairagrhyanta ' | 1 bhyoramukheva | 2 nirbhatra | 6 grhyante | I 3 vacoktisu | 4 kamarudha ' | 5 cahirkilapaih |
sribhojadevaviracita 13 yasyasca rupanispadanarthamidamupakaranakadambaka "manadadanenaparamivopakaranajatam ' kimapyasaditam bhagavata prajapatina | tatha hi - na grhitascamaribalabharo, na barhinam barhakala ' 'pah, na madhukarakulani, na sasadharardham, na kanakapattasakalani, nanangasaramtani- (1) dvayam, na vikacendivarani, na madhukarakrantaikadesani ketakidalani, na mrgi- locanavilasah, na patalaprasunani na mada ( ? ) vinakonaramaniyakam, na bimbi- phalani na bandhujivakusumani na vidrumagranthayah, na paripakvadadimibijatvisah, na kokiladhvanayah, na vinanikkanah, na bandhukakusumalavanyam, na vikacakanakacampa- kavada "[ F. 22. B ] tata, na smaradhanurjyapasayugalam, na kandalani, na kambavah, na mrnalyah, na syamalatah, na pallavitani (1), na raktotpalani, na cakravakamithuna "ni, na karikumbhah, na sarittarangah, na smaradhanurjyalavanyam, na madanarathacakranabhayah, na ratnasilatalani, na kanakaphalakani, na rambhastambhah, na dviradendrekarah, na kokana- dani, na muktamanayah, na sarattarakah, na dviradendra " gatayah, na rajahamsapracalitani | tathapyascaryanidhanamadbhutaikanidhina vidhineyamutpadita | aho'tyantadbhutarupanirmana- kausalam " vidhatuh | yaca lavanyamayyapyaksara, sadharanyapyasadharani, sphatikamaniputrikeva sanni hitopadhiragini, draupadiva nakula " priya, pravrdiva darsitacira rucih, yaminiva sakalajanabhilasaniyakhapa, niryuddhodyatakrsnamurtirivanangada, nepalabhumiriva " [ F. 23. A ] mrgamadamodini, udyanamediniva rucirakalarkanthopasobhita, pragjyotisa- ksitiriva krsnagurupatrabhangabhusana, kadaci [ d ] bhujagiva bahu " prajaga raksivanayana | ya ca tridasaseneva kutilakesapasopasobhita, kailasamekhaleva niruhyama [na ]lakabhirama, priyajana " kathevabhilasaniyanasikya pradesa, vanalekheva kamaniyatamalapanasara, vasudheva sarasasonadharopasobhita, natakangasthitiriva rambhodbhasini, hariscandrakatheva prathitacaru- locana, kiskindhaguheva sugrivodbhasita, ramayanakatheva prakhyatasubahuprahasta, pravr- diva ghanastananabhiramya, chandasthitirivojvalatanumadhya, prajavaniriva sada samajaghana ; kraunca girirandhapaddhatiriva pari " citarajahamsagatih, kurupandavadyuta veleva pravrttorudvandvam srngaramanjarigadyapravrttirirvam sulalitapada | ya sarvatah prasrtasya sva [F. 23. B] deha- prabhapatalasyantahsthitataya mandaragirimadhyamanajalamadhyavartinim sriyamivo pahasati, sarvanga- saundaryavalokanastimitapaksmaputataya " nirnimesamavalokayato martyanamartyaniva vida- dhati, nayana atisamyogavisamamavalokayanti bhoginamapyadvitiyam visamavisamurccha- "> 2 dendukarah | 3 "dendugatayah | 4 pravidiva | 5 ciraravih | 6 katho | 7 prajagara | 8 ninudhama | 9 dvandvo | 10 rivavasukalita | 1 jate | Mir (6)
14 srngaramanjarikatha mapadayati | asthirenadvarena ( 1 ) tisaralenapi locanayugalena kadacidapyanasadita- bhanganyapi kamalakananani parajayate | (0) yasyah ko'pyapurvi mukhenduryasya sarvada paripurnakrterdiva'pyullasitamahasah kalanko jjhitasya pankajaimaitri, kumuda karesu dvesah, nikhilaragakarini kantih | ya va kesapasamantahsandanitavividhakusumanikaramisudhimiva kusumasayakasya sakalakamijana- hrdayame "danarthamiva dadhati | yasyasca nisargasurabhini lohitadharadalabhirame dasana- kantikesaraprakarodbhasini vadanaravinde nipatita [F. 24. A] saundaryara samapibantyah ksiva ivatiniscalapadmapaksapalayah padamapi na calanti yunim nayanamadhupalayah | ya kamijanahrdayavarttinah prajvalanmadanadahanasya prasamanartham prthulamatyunnatam lavanyarasanirbharam kucakalasayugala mudvahati | manye ca yasya rupanirmanabhyasamiva katu prajapatina laksmiratyapsarahprabhrtayo yuvatayah purvameva nimmitah | kathamanyatha savisesakausala- nispadaniya nikhilatrailokya " strainaramaniyakavijayini rupasampattistasyah | ke nanuraktah, ke va ye na vancitah, ke va na vipralabdhah, kairva sarvasvamasya na dattam, ke va na brahmana " rajano rajaputra vanijah kayasthah kutumbino va dasatamasritah | yastaya sangatah sa evam janatyahamevasyah priyah, mayyeve " yamanuraginiti | labhate ca sa kadacit karighatah, kadacit turangamamandurah, kadacit kascananicayah, kadacidapari- mitamaharhani ratnani va [ F. 24 B. ] samsi ca | evamasyah pratidivasamupaciyamano vibhavah param kotimaruroha | tathapyesa na vesyavrttamatikramati | kancanasatapancakena ca bandhakamadatte | tathapyanupama saubhagyavaibhavanna kadacidapyekakini khapiti