Essay name: Hastalaksanadipika a critical edition and study
Author:
E. K. Sudha
Affiliation: Government Sanskrit College (Tripunithura) / Department of Sanskrit
This is an English study on the Hastalaksanadipika—a manual depicting the Mudras (gestures) of the Kerala theatre. It is a very popular text supposedly dating to the 10th century A.D. This study also touches the subject of Krsnanattam, Kathakali and Kutiyattam—some of India's oldest theatrical traditions in Kerala.
Chapter 8 - English Translation of the Hastalaksanadipika (Hasta-Lakshana-Deepika)
21 (of 33)
External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)
Download the PDF file of the original publication
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)
18
पीयूषामृततुल्य� द्वे अल्पबिन्दूसमानकौ �
ज्वालाधूमौ तुल्यहस्तौ ज्येष्ठभीमसमानक� �
नकुल� भरतस्तुल्य� सम� विजयलक्ष्मणौ ।।
शत्रुघ्नसहदेवौ � तुल्ये पालनकर्मणी �
ध्वजदण्ड� तुल्यहस्तौ समान� दर्पयौवन� �
तुल्ये सहोच्च श्वैवश्य� सम� पातालगह्वर� �
मासपक्षौ तुल्यहस्तौ सभादेश� समानकौ ||
पाशप्रमोदौ तुल्यौ द्वौ समान� स्पर्शसंगती �
समान� धन्यगम्भीरौ स्वनवाद्ये समानके ।।
पूजाभक्ती तुल्यहस्ते समान� सुहृदाश्रय� �
विस्तारशय्ये द्वे तुल्ये कलुषव्याकुलौ सम� ।।
समानचारसञ्चारौ तुल्ये तु धनहाटक� �
बिम्बखेट� � तुल्ये द्वे द्वौ सन्देहविपरीतक� �
महीनिवर्तने तुल्ये पुरा तद्वाचके सम� �
गोदक्षिण� तुल्यहस्ते सम� रजककिंकर� �
भ्रूकुचौ तुल्यहस्तौ कीलसूचीसमानकौ �
तनुम्लानिस्तुल्यहस्त� प्रायश� नाट्यदर्शनात्।�
द्व्यर्थश्शेषास्समाख्यात� हस्ताः केचिद्यथामति � [pīyūṣāmṛtatulye dve alpabindūsamānakau ||
jvālādhūmau tulyahastau jyeṣṭhabhīmasamānakau |
nakulo bharatastulyau samau vijayalakṣmaṇau ||
śatrughnasahadevau ca tulye pālanakarmaṇ� |
dhvajadaṇḍau tulyahastau samāne darpayauvane |
tulye sahocca śvaivaśye same pātālagahvare |
māsapakṣau tulyahastau sabhādeśau samānakau ||
pāśapramodau tulyau dvau samāne sparśasaṃgatī |
samānau dhanyagambhīrau svanavādye samānake ||
pūjābhaktī tulyahaste samānau suhṛdāśrayau |
vistāraśayye dve tulye kaluṣavyākulau samau ||
samānacārasañcārau tulye tu dhanahāṭake |
bimbakheṭau ca tulye dve dvau sandehaviparītakau ||
mahīnivartane tulye purā tadvācake same |
godakṣiṇe tulyahaste samau rajakakiṃkarau ||
bhrūkucau tulyahastau kīlasūcīsamānakau |
tanumlānistulyahastau prāyaśo nāṭyadarśanāt||
dvyarthaśśeṣāssamākhyātā hastā� kecidyathāmati | ] 20
CHAPTER II
Proximity and time the enemy of god and a demon - lake and
-
water - the lord of ocean (Varuna) and the ocean beauty and ornament -
mind and intellect - cruel and enemy - soldier and the Sudra - person of
19.
TNN सम्मोह
[sammoha
] 20.
not in TNN
